దేవాలయం లో విగ్రహ ప్రతిష్ఠ

  

దేవాలయం లో విగ్రహ ప్రతిష్ఠ (ప్రాణ ప్రతిష్ఠ / విగ్రహ ప్రతిష్టాపన) ముహూర్తం నిర్ణయం ఒక పెద్ద శాస్త్రం. దీన్ని ఆగమ శాస్త్రం, వాస్తు శాస్త్రం, పంచాంగ శాస్త్రం ఆధారంగా నిర్ణయిస్తారు. 

1) విగ్రహ ప్రతిష్ఠకు ప్రధాన ఆధారాలు

1. ఆగమ శాస్త్రం – శైవ, శాక్త, వైష్ణవ, గణపత్య, సౌర, శాక్తాదీ ఆగమాలు ప్రతిష్ఠ విధానం చెబుతాయి.

2. వాస్తు శాస్త్రం – దేవాలయం నిర్మాణం, దిశలు, గర్భగృహం, ద్వారం వంటివి అనుసరించాలి.

3. పంచాంగ శాస్త్రం – శుభ ముహూర్తం కోసం తిథి, నక్షత్రం, లగ్నం, యోగం, కరణం మొదలైనవి పరిశీలించాలి.

2) పంచాంగం ఆధారంగా ముహూర్తం నిర్ణయం

(A) తిథి

శుభ తిథులు: ద్వితీయ, తృతీయ, పంచమి, షష్ఠి, సప్తమి, దశమి, ఏకాదశి, ద్వాదశి, త్రయోదశి.

వర్జ్య తిథులు: అమావాస్య, పూర్ణిమ, అష్టమి, చతుర్దశి.

(B) నక్షత్రం

ఉత్తమ నక్షత్రాలు: రోహిణి, మృగశిర, పునర్వసు, ఉత్తర ఫల్గుని, హస్త, స్వాతి, అనూరాధ, ముల, ఉత్తరాషాఢ, ఉత్తరాభాద్ర, రేవతి.

వర్జ్య నక్షత్రాలు: కృత్తిక, అశ్లేష, జ్యేష్ఠ, మఖ, మూల, ధనిష్ఠ – వీటిలో కర్కశ ఫలితాలు రావచ్చు.

(C) వారము

సోమవారం, బుధవారం, గురువారం, శుక్రవారం – మంగళకరంగా పరిగణించబడతాయి.

శనివారం, మంగళవారం (క్రూర గ్రహ ప్రభావం) సాధారణంగా తప్పించుకోవాలి.

(D) లగ్నం

శుభ లగ్నాలు: మేషం, వృషభం, మిథునం, కర్కాటకం, సింహం, కన్య, తుల, ధనుస్సు, మీనం.

తప్పించవలసినవి: వృశ్చికం, మకరం, కుంభం.

(E) యోగం & కరణం

శుభ యోగాలు: శోభన, సుభ, శివ, సిధ్ధి, ధ్రువ.

వర్జ్య యోగాలు: వైధృతి, వ్యతిపాతం.

శుభ కరణాలు: బవ, బాలవ, కౌలవ, తైతిల, గరజ, వణిజ, విశ్టి (భద్ర) తప్ప.

3) ప్రత్యేక ఆచారాలు

ముందుగా స్థల శుద్ధి, భూమి పూజ చేసి, ఆలయం సిద్ధం చేస్తారు.

ఆ తర్వాత కలశ స్థాపన, ధ్వజారోహణం, యాగ శాల ప్రతిష్ఠ జరుగుతుంది.

ప్రాణ ప్రతిష్ఠ కోసం అధికారి పండితులు, ఆగమ శాస్త్ర నిపుణులు ఉండాలి.

హోమాలు, జపాలు, వేద మంత్రోచ్ఛారణ ద్వారా విగ్రహంలో చైతన్యం (ప్రాణ ప్రవేశం) చేస్తారు.

4) సమయ పరిశీలన

రాహుకాలం, యమగండం, గులిక ముహూర్తంలో చేయరాదు.

సాధారణంగా సూర్యోదయం తర్వాత పూర్వాహ్నం (ఉదయం 6–11 మధ్య) ముహూర్తం ఎంచుకుంటారు.

అభిజిత్ ముహూర్తం (మధ్యాహ్నం 11:45 – 12:30 మధ్య సూర్య గతి) కూడా ప్రతిష్ఠకు ఉపయోగిస్తారు.

5) ముహూర్తం నిర్ణయం ప్రక్రియ

1. ఆలయ దేవత స్వభావం (శివ ఆలయం, విష్ణు ఆలయం, అమ్మవారి ఆలయం మొదలైనవి) గుర్తించాలి.

2. ఆ దేవతకి అనుకూలమైన తిథి, నక్షత్రం ఎంచుకోవాలి.

ఉదా: విష్ణు ఆలయం – ద్వాదశి, రోహిణి నక్షత్రం శ్రేష్ఠం.

శివాలయం – ప్రదోష కాలం, సప్తమి/త్రయోదశి.

దుర్గాలయం – అష్టమి, నవమి, చతుర్దశి.

3. ఆలయం దిశ, స్థానం ఆధారంగా వాస్తు శాస్త్ర నిపుణులు సూచన చేస్తారు.

4. స్థానిక పంచాంగకర్త, ఆగమ శాస్త్ర పండితులు సమన్వయం చేసి ముహూర్తం ఖరారు చేస్తారు.

6) ముగింపు

దేవాలయం విగ్రహ ప్రతిష్ఠ ముహూర్తం సాధారణ పంచాంగం చూసి నిర్ణయించరాదు.

ఇది ఒక విశిష్టమైన, దేవత ఆధారిత, ఆగమ శాస్త్ర ప్రక్రియ. కాబట్టి స్థానిక పండితులు, ఆగమ శాస్త్ర నిపుణుల సూచన తీసుకొని మాత్రమే ఖరారు చేయాలి.